آیین شب یلدا در شیراز

رسوم شب یلدا در شیراز

ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلند تر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند.جشن شب یلدا جشنی است که از 7 هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می شود. 7 هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است.اکثر خانواده ها در شیراز همانند شهرهای دیگر ایران، این شب را به شب زنده داری می پردازند، آنها از دوستان و آشنایان خود دعوت می کنند و برای پذیرایی میهمانان سفره ای رنگین می گسترانند.

در این سفره آینه، قاب عکس حضرت علی، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل قرار می گیرد. غذای ویژه شیرازی ها در شب یلدا هویج پلو به همراه کشمش، مغز گردو و رب است.شب اول چله بزرگ زمستان را که مقارن با شب اول دیماه است، شب یلدا می گویند در این شب که بلندترین شب سال است، اکثر خانواده ها در شیراز به شب زنده داری می پردازند.

بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند و سفره ای می گسترند. این سفره که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست، در اتاقی گسترده می شود.همچنین در حاشیه آن در ظرفی زیبا مقداری اسپند می گذارند و روی آن را آتش می ریزند تا بوی آن در اتاق بپیچد. از میوه هاانارو مرکبات و به ویژه هندوانه باید در سفره باشد.

شیرازی ها معتقدند که عموم مردم یا گرم مزاجند یا سرد مزاج و در شب یلدا آنها که گرم مزاجند باید حتماً انواع خنکی ها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آنها که سرد مزاجند، باید در این شب از انواع گرمی ها مانند:خرما، رنگینک،انجیر و ارده شیره بخورند تا مزاج آنها نیز به گرمی برگردد.در این شب، تا دیرگاهان می نشینند و به شوخی، گفت وگو، خاطره گویی و مشاعره و شب زنده داری می پردازند. فال حافظ نیز در میان خانواده ها، بخصوص در این شب رواج فراوان دارد. 

معرفی آداب شب یلدا در شیراز 

یادداشتی از ابوالقاسم فقیری پیرامون شب یلدا در فرهنگ شیراز:شب یلدا بلندترین شب سال است، ایرانیان از گذشته های دور این شب را گرامی داشته و جشن می گرفتند.در فرهنگ عمید در مقابل واژه یلدا چنین می خوانیم:(یلدا کلمه ای سریانی به معنی میلاد، وقت ولادت، به معنی زمان ولادت حضرت عیسی هم گفته اند در فارس شب یلدا را شبی می گویند که از آن شب دراز تر نباشد و آن شب آخر پاییز و شب اول زمستان است.اما در فرهنگ معین جلد چهارم در برابر واژه یلدا این چنین می خوانیم:

یلدا درازترین شب سال، شب اول برج جدی ، شب چله برج زمستان این کلمه در سریانی به معنی میلاد است، چون شب یلدا با میلاد مسیح تطبیق می کرد از این رو آن را بدین نام گذاشتند ...

 

 شیرازی ها به شب یلدا شب چله می گویند و در این شب که طولانی ترین شب سال است مراسمی خاص دارند، شیرازی ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می کنند:از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله پیرزن می گویند. همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را (چهار چهار) می گویند که اوج سرما را دراین 8 روز می بینیم .

 

 

 

فال کلوک در شیراز:

در شب چله بعضی از خانواده ها فال کلوک می گیرند کلوک کوزه های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می ریزند. روی کوزه بالعابی سبز پوشیده شده است.این فال ویژه خانم ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده وهر یک از زنان نشانه ای درکلوک می اندازند، آنگاه دختر بچه ای جلوآمده دست درکلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می آورد و به دیگران نشان می دهد.
سپس زنی باسواد ترانه های محلی را می خواند و هرکسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه ای می گیرد، به جای ترانه های محلی بعضی از اشعار حافظ استفاده می کنند.