جاذبه گردشگری شیراز

شیراز شهری  که با عطر بهارنارنجش سرمستمان می کند و لذتی وصف ناپذیر را برایمان به ارمغان می آورد..
شهری از جنس شعر و ادب به قدمت تاریخ که با تماشایش سراسر وجودمان سرشار از آرامش می شود. مقصدمان شیراز است، جایی که شکوه تخت جمشید را در خود جای داده و جایگاه ابدی شاعرانی همچون حافظ و سعدی است. در کوچه هایش با شعر همقدم می شوی و طعم آشتی با تاریخ را می چشی...
پیش تر از این هم در سفرهایی به این دیار سری زدیم و بسیاری از دیدنی هایش را برایتان به تصویر کشیدیم. تاریخ این دیار را در باغ های زیبا و چشم نواز، آرامگاه های لبریز از هنر، موزه های پر از گنجینه های با ارزش و بناهای مذهبی .

این بار می خواهیم به سراغ بناهای تاریخی این شهر برویم که امروز با وجود چشیدن سرد و گرم روزگار در جای جای شهر شکوه و عظمت خود را به رخ بینندگان می کشند. بناهایی که رازهایی را در قلب خود پنهان کرده و مهر سکوت بر لبان خود زده اند.


۱- دروازه قرآن
اگر از سمت اصفهان وارد شیراز شوید، در مدخل ورودی شهر، طاقی بزرگ وجود دارد که باید ماشین ها از زیر آن عبور کنند. این بنای جالب به دروازه قرآن مشهور است و علت این نام، قرآنی است که در محفظه ی بالای به دستور عضدالوله دیلمی قرار داده شده تا مسافرین و میهمانان شیراز به سلامت گذر کنند.

شیراز در گذشته شش دروازه داشته که امروز تنها همین "دروازه قرآن" باقی مانده؛ این دروازه به دستور  عضدالوله دیلمی در مدخل تنگ الله اکبر ساخته شد. با گذشت زمان این دروازه رو به ویرانی تهاد تا اینکه در دوره کریم خان زند، بازسازی شده و قرآنی نفیس به خط سلطان ابراهیم نوه شاهرخ تیموری در اطاقک بالای دروازه قرار دادند. این اثر تاریخی بار دیگر براساس بی درایتی شهردار شیراز در سال ۱۳۱۵ شمسی براثر انفجار دینامیت تخریب شد. یکی از بازرگانان شیراز در سال  ۱۳۲۸شمسی دروازه قرآن رااز نو بنا کرد. قرآن دوره کریم خان مشهور به "هفده من" و قرآن دیگر در سال ۱۳۱۶ به موزه پارس شیراز منتقل شد.

۲- ارگ کریم خانی
یکی از جاذبه های تاریخی و جالب شیراز، #ارگ کریم خانی است که در دوره زندیه با بهترین مصالح و دست برترین معماران عصر ساخته شد. این بنا مهمترین و بزرگترین ساختمان زندیه می باشد که در زمینی به گستردگي ۱۲۸۰۰متر مربع بنا شده؛ چون محل زندگی کریم خان بود ه ارگ کریم خانی شهرت یافت.

این ارگ ترکیبی از معماری مسکونی و نظامی است و در دوره قاجار محل زندگی فرمانروایان محلی بوده؛ اما در دوره پهلوی به زندان مبدل شد و این تغییر کاربری نادرست، سبب آسیب های جدی این بنا شد. در حال حاضر ارگ کریم خان، موزه ای از مجسمه های جالب و تماشایی است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اداره می‌شود .در سال ۱۳۵۱ خورشيدي ارگ کریم خانی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

۳- بازار وکیل
درمیان تمام بناهای ساخته شده، مجموعه بی نظیر #بازار وکیل مانند گوهری می درخشید. شروع ساخت این مجموعه بزرگ حدودا از سال ۱۱۳۷ خورشیدی آغاز شد و تا سال ۱۱۵۶ توسعه و تکمیل آن به طول انجامید. در دوره های متفاوت تعمیرات و تغییرات اساسی در کالبد بازار صورت گرفته برای مثال در سال ۱۳۱۵ خورشیدی با احداث خیابان زند، ارتباط راسته شمالی با ادامه خود تا چهارسوق بزرگ بازار قطع شد و بخشی از راسته شمالی شامل ۸ طاق و کاروانسرای قوامی و قسمتی از کاروانسرای روغنی به ناچار تخریب شد.

چندی پیش نیز اسنادی تجاری که بیش از ۱۰۰ سال قدمت داشتند در بازار وکیل کشف شد در این اسناد لیست قیمت ها، خریدها و فروش ها و مواردی مربوط به بازار و تجارت وجود داشت.
بازار وکیل در ۱۷ام تیر سال ۱۳۵۱ ثبت ملی شد.


۴- حمام وکیل
یکی دیگر از بناهای دوره زندیه در شیراز #حمام وکیل می باشد که در کنار دیگر آثار این دوره مثل مسجد و بازار وکیل واقع شده است. این حمام به عنووام حمام عمومی شهر مورد استفاده بوده و بخشی را به عنوان شاه نشین (ویژه شاه) داشته، در دوره پهلوی قسمت هایی از آن را به حمام نمره تبدیل کردند و این تغییر وضعیت، سبب خارج شدن شکل معماری آن از حالت اصلی آن شده که اداره باستان شناسی در سال ۱۳۵۱ آن را مرمت کرد.

پس از چند سال تبدیل به رستوران و سفره‌ خانه و موزه فرش‌ های دستباف (فروشگاه فرش‌های دستباف) شد و در نهایت، امروز حمام وکیل موزه ای با  ۳۰ مجسمه مومی در حالت های مختلف، می باشد.
این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

۵- خانه زینت الملوک
در خیابان لطفعلی خان زند شیراز در ضلع غربی نارنجستان قوام، بنایی زیبا و باشکوه قرار دارد که به پاس نیکی های مالکش، زینت الملک مشهور شده است. شروع ساخت این خانه قاجاری که در سال ۱۲۹۰ هجری قمری توسط علی محمد خان قوام الملک دوم و اتمام آن در سال ۱۳۰۲ هجری قمری توسط محمد رضا خان قوام الملک سوم صورت گرفت قرار دارد.

ابتدا این خانه محل سکونت و زندگی (اندرونی) قوام ها و خانواده آن ها بوده که از طریق دری در زیرزمین به نارنجستان قوام راه می یابد. خانه زینت الملک بیش از بیست اتاق مزین به گچبری، نقاشی و آیینه کاری های بسیار نفیس و چشمگیر است.  بنیاد فارس شناسی در سال ۱۳۷۳شمسی با همکاری میراث فرهنگی به بهسازی و مرمت این خانه تاریخی پرداخت و در سال بعد زیرزمین آن به نگارخانه ای برای نمایش آثار هنرمندان شیرازی و ایرانی تبدیل شد. سپس با همکاری سازمان ایرانگردی و جهانگردی پارس و بنیاد فارس شناسی از سال ۱۳۸۲شمسی به موزه گنجینه فارس تبدیل شد.

۶- عمارت دیوانخانه شیراز
در نزدیکی ارگ کریم خان، عمارتی وجود دارد که به دستور کریم خان در دوره ی حکومتش، ساخته شد. عمارت دیوانخانه، بنایی با پلان مستطیل و دو طبقه می باشد که به وسیله دو راه پله طبقات به هم مرتبط می شوند.

این بنا، یک ایوان و دو تالار، شاه نشین دارد و مزین به کاسه سازی که نوعی مقرنس کاری است. مصالح آن  آجر و سنگ می باشد که سنگ های مرمر آن را از تبریز و یزد به شیراز می آوردند.عمارت دیوانخانه، در سال ۱۳۵۴ با شماره ی ۹۱۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
 ۷- گهواره دید
برج دیده بانی و خبررسانی در سمت چپ تنگ الله اکبر واقع شده که در دوره دیلمیان برای فرستادن پیام های فوری در این بنا از آتش، تابش نور در آیینه، بوق و شیپور استفاده می کردند. در سال ۱۳۸۱ در کنار این بنا هشت شهید گمنام را به خاک سپرده و در آنجا صبح جمعه دعای ندبه می خوانند.

۸- بند امیر
یک پل تاریخی متعلق به قرن چهارم هجری ( دوره دیلمی ) بر روی رود کر قرار دارد. این پل به دستو.ر عضدالدوله در فاصله ی پل خان و دریاچه ی بختگان به طول ۱۲۰ متر پنج متر عرض  با لاشه سنگ ساخته شده است.
این پل به منظور آبیاری دشت وسیع  کربال علیا بنا شد که این منطقه را از مشکل بی آبی نجات داده و وسیله ای برای به راه انداختن آسیاب ها نیز بوده است.

۹- پاسارگاد
پاسارگاد یکی از شهرهای باقی مانده از دوران هخامنشی است. کوروش، پاسارگاد را به عنوان مرکز فرماندهی خود برگزیدو کاخ هایی در آن بنا نمود. مقبره کوروش بزرگ یکی از مهم ترین قسمت های پاسارگاد است که تقریبا سالم باقی مانده، به جز مقبره ، کاخ بار عام، مقبره کمبوجیه، تل تخت، کاخ بار اختصاصی، کاروانسرای مظفری، هم جزء آثار باستانی موجود در پاسارگاد به شمار می آیند.

بر طبق گفته مورخان رومی این مکان به دستور کوروش بزرگ ساخته شده است. این را می توان از تشابه طراحی باغ ها و آرامگاه کوروش دریافت.پاسارگاد در سال ۱۳۸۳ در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
۱۰- تخت جمشید
تخت جمشید نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که با نام های دیگری همچون پارسه، پرسپولیس، پرسه‌پلیس، هزارستون، صدستون و یا چهل‌منار نیز خوانده می شود و در سالیان دور برای مدتی طولانی به عنوان پایتخت باشکوه زمان امپراتوری هخامنشیان بوده‌ است. در سال ۵۱۸ پیش از میلاد بنای تخت جمشید به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان  آغاز شد و بنیانگذار آن داریوش بزرگ بود.

سپس پسر وی، خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم، به گسترش این مجموعه پرداختند. یکی از بناهای این شهر شکوهمند، کاخ تخت جمشید می باشد که در دوران داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا گردید و تا ۲۰۰ سال مورد استفاده قرار گرفت. 
سنگ‌نبشته‌ها و فلزنوشته‌های موجود در این بنا و حکاکی هایی که بر روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن دیده می شود یکی از منابع مهم کارشناسان برای شناخت این دوره ی تاریخی می باشند. نشانه های تاریخی حکایت از این دارد که سردار یونانی، اسکندر مقدونی  در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، طی حمله به ایران، تخت جمشید را به آتش کشید و این مجموعه ی بی نظیر را تخریب نمود که در جریان آن بسیاری از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی از بین رفت. بقایای این شهر هنوز هم در شمال شهرستان مرودشت، شمال استان فارس (شمال شرقی شیراز) به چشم می خورند و بسیاری را به سوی خود می کشانند.
اهمیت این مجموعه به حدی است که نام آن با شماره ی ۲۰ از تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و  از سال ۱۹۷۹ به عنوان یکی از آثار ثبت شده ی ایران در میراث جهانی یونسکو به شمار می رود.

۱۱- نقش رستم
اگر شش و نیم کیلومتر از تخت جمشید فاصله بگیریم چشممان به محوطه ی باستانی دیگری خواهد افتاد که #نقش رستم نام دارد و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی مورد توجه قرار داشته است. آرامگاه‌های شاهنشاهانی مانند داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم نیز در این محوطه به چشم می خورند.

آرامگاه پنجمی هم در آن وجود دارد که احتمال می رود متعلق به داریوش سوم باشد. در کنار این آرامگاه ها، در این محوطه ی باستانی یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان نیز خودنمایی می کنند. این محوطه از تاریخ ۲۴ شهریورماه سال ۱۳۱۰ با شماره ی ۲۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

12- کعبه زرتشت

یکی از بناهای مهم محوطه ی نقش رستم، کعبه زرتشت می باشد که با راز های سر به مهر خود درست روبه روی آرامگاه داریوش دوم قرار گرفته است.  هنوز کسی راجع به کاربرد دقیق آن چیزی نمی داند اما دیدگاه‌ها و تفسیرهای متفاوتی درباره ی آن وجود دارد. برخی معتقدند که این بنا یک آتشگاه و آتشکده و مکان روشن کردن آتش مقدس و محلی برای عبادت بوده‌است.

گروهی دیگر این بنا را به دلیل شباهتش به آرامگاه کورش بزرگ، آن را آرامگاه یکی از شاهان یا بزرگان هخامنشی تصور می کنند و در این میان برخی دیگر از ایران‌شناسان این اتاقک سنگی را محلی برای نگهداری اسناد و کتاب‌های مقدس می دانند. البته نظریات دیگری همچون معبدی برای ایزد آناهیتا و یا تقویم آفتابی هم شنیده شده است که کمتر مورد توجه هستند.


۱۲- نقش رجب
از پادشاهان ساسانی نقش برجسته های بسیاری باقی مانده که اغلب آن ها در استان فارس قرار دارند. آن ها برای نمایش قدرت، بزرگداشت مراسمی چون غلبه بر دشمن، تاجگذاری و… دستور نَقر ( کوبیدن و یا حک کردن ) این صحنه ها بر دل صخره ها را صادر می کردند تا همگان بدانند و ببیند قدرت و مرتبه ی شهریاران ساسانی را. این نقوش بیشتر در حوالی تخت جمشید به تصویر در می آمد چون شاهان ابتدایی ساسانی از فارس برخاستند و در تلاش بودند تا خود را دودمان هخامنشی منسوب کنند.

یکی از مناطق حاوی این نقوش، نقش رجب در۵۶ کیلومتری شمال شرقی شیراز و در ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید می باشد. این منطقه در مسیر تخت جمشید به استخر در سمت راست جاده قرار دارد؛ مسیری که در بیست و پنج قرن پیش شاهراه ارتباطی شوش به شهر سارد ( پایتخت لیدی ) بوده است.

نقش رجب در دامنه شمالی کوه رحمت، دارای سه صحنه ی حجاری شده از دیهیم‌بخشی (تاج گذاری) به اردشیر بابکان، دیهیم‌بخشی به شاپور اول، شاپور اول و درباریان و یک نقش تک از کرتیر موبد ساسانی است.